Σπονδυλολίσθηση & Σπονδυλόλυση

Πως αντιμετωπίζονται μέσω της θεραπευτικής άσκησης”

Ένα από τα συνηθέστερα αίτια χαμηλής οσφυαλγίας των νέων ατόμων στην εποχή μας και κυρίως όσων ασχολούνται με έντονες αθλητικές δραστηριότητες, είναι η σπονδυλολίσθηση και η σπονδυλόλυση. Η σπονδυλολίσθηση και η σπονδυλόλυση είναι δύο παθήσεις της σπονδυλικής στήλης άρρηκτα δεμένες μεταξύ τους, οι οποίες και μόνο στο άκουσμά τους προκαλούν σε όλους μας φόβο, ωστόσο πολύ κόσμος δεν γνωρίζει ότι αυτές οι δύο παθήσεις της σπονδυλικής στήλης μπορούν να θεραπευτούν από έναν επαγγελματία υγείας, μέσω της θεραπευτικής άσκησης και εφόσον το άτομο το οποίο ταλαιπωρείται από τις συγκεκριμένες παθήσεις συμμορφωθεί και ακολουθήσει σωστά το προτεινόμενο ασκησιολόγιο.

Τι είναι όμως η σπονδυλολίσθηση και η σπονδυλόλυση;

Σπονδυλολίσθηση ονομάζουμε τη μετατόπιση ενός σπονδύλου συνήθως προς τα εμπρός, πιο σπάνια προς τα πίσω και ακόμα πιο σπάνια προς τα πλάγια. Η σπονδυλολίσθηση εκτιμάται ότι παρουσιάζεται στο 6-8% του γενικού πληθυσμού και κυρίως  σε νεαρούς αθλητές, λόγο της επανειλημμένης υπερέκτασης και περιστροφής κατά μήκος της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης.

Αιτιολογικά, η σπονδυλολίσθηση ταξινομείται σε 6 μορφές:

• Τη δυσπλαστική
• Την ισθμική (σπονδυλόλυση)
• Την εκφυλιστική
• Την τραυματική
• Την παθολογική
• Την μετεγχειρητική (ιατρογενής).

Η ισθμική σπονδυλολίσθηση είναι η συχνότερη μορφή σπονδυλολίσθησης και εμφανίζεται συνήθως σε νεαρούς αθλητές με έντονη αθλητική δραστηριότητα κυρίως λόγο της επαναλαμβανόμενης υπερέκτασης, ενώ η εκφυλιστική μορφή είναι πιο συνηθισμένη σε άτομα με διαβήτη και γυναίκες άνω των 40 ετών και συναντάται στις περισσότερες των περιπτώσεων μεταξύ του Ο4-Ο5 και λιγότερο μεταξύ Ο3-Ο4 σπονδύλου.

Ανάλογα με το ποσοστό ολίσθησης του σπονδύλου, έχουμε και τους εξής βαθμούς  σπονδυλολίσθησης:

Βαθμός 1 – όταν ο πάνω σπόνδυλος έχει γλιστρήσει έως και 25% πάνω από το σώμα του κάτω σπονδύλου.

Βαθμός 2 – όταν ο πάνω σπόνδυλος έχει γλιστρήσει μεταξύ 25-50%.

Βαθμός 3 – όταν ο πάνω σπόνδυλος έχει γλιστρήσει μεταξύ 50-75%

Βαθμός 4 – όταν ο πάνω σπόνδυλος έχει γλιστρήσει πάνω από 75%.

Όσον αφορά στην κλινική εικόνα, η σπονδυλολίσθηση μπορεί να είναι από τελείως ασυμπτωματική έως και να παρουσιάζεται με πόνο στην οσφυϊκή και οσφυοϊερή περιοχή, καθώς και με ριζοπάθεια και μουδιάσματα, ενώ για τη διάγνωση της χρησιμοποιείται η απλή ακτινογραφία, η αξονική, καθώς και η μαγνητική τομογραφία.

Αντίθετα όταν δεν υπάρχει ολίσθηση μεταξύ των άνω και των κάτω αρθρικών αποφύσεων του σπονδύλου (το συγκεκριμένο τμήμα του σπονδύλου ονομάζεται “ισθμός” – pars interarticularis) και υπάρχει κάταγμα, τότε η κατάσταση αυτή ονομάζεται σπονδυλόλυση και η λύση αφορά στις περισσότερες φορές και τους δύο ισθμούς και σπανιότερα μόνο τον έναν (ετερόπλευρη).

Η κλασική περιοχή όπου εντοπίζεται η σπονδυλόλυση, είναι στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης και κυρίως στον Ο5 και σπανιότερα στον Ο4 και Ο3 σπόνδυλο, ενώ επίσης η Σπονδυλόλυση μπορεί να εντοπιστεί και στην αυχενική μοίρα, όχι όμως τόσο συχνά όσο στην οσφυϊκή. Αιτιολογικά οφείλεται σε κατάγματα καταπόνησης (stress fractures), δηλαδή από επαναλαμβανόμενους μικροτραυματισμούς και για το λόγο αυτό συναντάται συχνά σε ελίτ αθλητές (κολύμβηση, ενόργανη γυμναστική, ποδόσφαιρο), ενώ σπανιότερα οφείλεται σε κάταγμα από οξύ τραυματισμό.

Η κλινική εικόνα περιλαμβάνει πόνο στην οσφυϊκή και οσφυοϊερή περιοχή, ενώ για τη διάγνωση χρησιμοποιείται και εδώ απλή ακτινογραφία, η αξονική, καθώς και η μαγνητική τομογραφία.

Συμπτώματα της σπονδυλολίσθησης & της Σπονδυλόλυσης;

Όπως αναφέραμε και στην αρχή του άρθρου μας, η σπονδυλολίσθηση και η σπονδυλόλυση έχουν έντονη σχέση μεταξύ τους και αποτελούν λύση της δομικής συνέχειας της σπονδυλικής στήλης με τα πιο συχνά συμπτώματά τους να είναι:

• Πόνος χαμηλά στην πλάτη – ο οποίος γίνεται πιο έντονος μετά από άσκηση ή κατά την οσφυϊκή επέκταση.
• Μούδιασμα ή αδυναμία στον γλουτό ή στον οπίσθιο μηρό.
• Σφιχτοί δικέφαλοι μηριαίοι καθώς το σώμα προσπαθεί να προστατεύσει την οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης περιορίζοντας την λόρδωση.
• Μειωμένο εύρος κίνησης και μειωμένος κινητικός έλεγχος των μυών της λεκάνης.
• Λανθασμένα κινητικά πρότυπα κατά την εκτέλεση διάφορων δραστηριοτήτων.
• Λανθασμένο πρότυπο βάδισης π.χ περπάτημα με την κοιλιά να προεξέχει.

Μπορεί όμως η σπονδυλολίσθηση και η σπονδυλόλυση να είναι ασυμπτωματική, και το άτομο το οποίο ταλαιπωρείται με μία από αυτές τις δύο παθήσεις να μην εμφανίζει κανένα σύμπτωμα.

Επίσης είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα άτομα με σπονδυλολίσθηση συχνά αναπτύσσουν υπέρ-λόρδωση, διότι η συγκεκριμένη στάση του σώματος τους επιτρέπει να μεταφέρουν την επιβάρυνση στις πλευρικές αρθρώσεις της σπονδυλικής στήλης και όχι στα σπονδυλικά σώματα, ενώ ένα άλλο αντισταθμιστικό πρότυπο στάση σώματος είναι η lordotic-kyphotic posture.

Θεραπεία άσκηση & αντιμετώπιση της σπονδυλολίσθησης και της σπονδυλόλυσης 

Η θεραπεία σε άτομα με σπονδυλολίσθηση ή σπονδυλόλυση, εξακολουθεί να συζητείται ευρέως στη βιβλιογραφία καθώς υπάρχει μια τρέχουσα έλλειψη ελεγχόμενων μελετών για τη διερεύνηση της διαχείρισης των περιπτώσεων αυτών, ωστόσο είναι γενικά αποδεκτό ότι τα άτομα με σπονδυλολίσθηση ή σπονδυλόλυση πρέπει αρχικά να αντιμετωπίζονται συντηρητικά, καθώς η χειρουργική αντιμετώπιση γενικά λαμβάνεται υπόψη μόνο όταν όλες οι συντηρητικές μέθοδοι έχουν αποτύχει.

Η εξέταση της κινητικής αξιολόγησης είναι πολύ σημαντική για το άτομο το οποίο ταλαιπωρείται από σπονδυλολίσθηση ή σπονδυλόλυση, κυρίως γιατί μέσω της συγκεκριμένης εξέτασης μπορούμε να εντοπίσουμε τις μυϊκές ανισορροπίες, τις αρθρώσεις με μειωμένη κινητικότητα και τις μυϊκές αδυναμίες στο σώμα του ασθενή και έτσι να βρούμε την αιτία εμφάνισης των συγκεκριμένων παθήσεων, ενώ στη συνέχεια ο εξειδικευμένος επαγγελματίας άσκησης να σχεδιάσει ένα εξατομικευμένο ασκησιολόγιο το οποίο θα στοχεύει στην αποκατάσταση της λειτουργικής κίνησης, στη σταθεροποίηση και στην ενίσχυση της σπονδυλικής στήλης, και στη βελτίωση των μυών του πυρήνα και του τετράγωνου οσφυϊκού, έχοντας ως στόχο να πετύχουμε μία βιομετρικά καλή σπονδυλική λειτουργία όπου θα κάνει τον ασθενή πιο λειτουργικό ενώ ταυτόχρονα θα τον απαλλάξει από τους πόνους.

Το ασκησιολόγιο που συνίσταται σε τέτοιες περιπτώσεις επικεντρώνεται

1. Στη διάταση των δικέφαλων μηριαίων, διότι οι σφιχτοί δικέφαλοι μηριαίοι αυξάνουν την ένταση στο οπίσθιο περιτονιακό σύστημα (posterior fascial system) κάτι το οποίο επιδεινώνει τον πόνο. Κατά την διάταση των δικέφαλων μηριαίων, θα πρέπει να προσέχουμε να διατηρούμε μια ουδέτερη θέση στη σπονδυλική στήλη.
2. Στη διάταση των γλουτιαίων μυών, διότι οι γλουτιαίοι μύες συσπώνται για να προστατεύσουν τη μέση του ασθενή όταν υπάρχει αστάθεια, δυστυχώς όμως αντί να σταθεροποιήσουν την περιοχή, αυξάνουν την ένταση στο οπίσθιο περιτονιακό σύστημα (posterior fascial system) κάτι το οποίο επιδεινώνει τον πόνο. Επίσης διατείνοντας τους γλουτιαίους μύες βοηθάμε στο να ενεργοποιηθούν οι σταθεροποιητές μύες του σώματος, θα πρέπει όμως να είμαστε προσεκτικοί κατά τη διάταση τους ώστε να μην περιστρέφεται το κάτω μέρος της πλάτης, για να μείνει όσο το δυνατόν περισσότερο ουδέτερη η σπονδυλική στήλη.
3. Στην ενεργοποίηση των σταθεροποιητών μυών, έτσι ώστε ο κορμός και η λεκάνη να αποκτήσουν την απαιτούμενη σταθερότητα & ευθυγράμμιση.
4. Στην ενδυνάμωση των οπίσθιων εκτεινόντων μυών του ανθρώπινου σώματος, οι οποίοι βρίσκονται στο πίσω μέρος της σπονδυλικής στήλης και είναι υπεύθυνοι για τη σταθερότητα και την περιστροφή του κορμού, όπως και για την ανύψωση αντικειμένων και ονομάζονται σκελετικοί μύες (erector spinae).
5. Στη βελτίωση της ευθυγράμμισης της λεκάνης και της στάσης του σώματος.

Τελειώνοντας θα πρέπει να τονίσουμε ότι κατά την εκτέλεση ενός θεραπευτικού προγράμματος για την αντιμετώπιση της σπονδυλολίσθησης ή της σπονδυλόλυσης, ο επαγγελματίας της άσκησης θα πρέπει να είναι προσεκτικός ώστε να αποφεύγεται η επέκταση της οσφυϊκής μοίρας της Σ.Σ, και αυτό γιατί η επέκταση της οσφυϊκής μοίρας της Σ.Σ θα αυξήσει την πίεση στην περιοχή, και εάν η βλάβη είναι σπονδυλόλυση μπορεί να αυξήσει σημαντικά τον πόνο, ενώ εάν η βλάβη είναι σπονδυλολίσθηση, τότε η επέκταση μπορεί να επιδεινώσει την ολίσθηση και την αστάθεια που ήδη υπάρχει στην περιοχή. Το αντίθετο ακριβώς συμβαίνει με την κάμψη της Σ.Σ, διότι με την κάμψη της Σ.Σ σπονδυλικής οι οπίσθιες επιφάνειες των σπονδύλων απομακρύνονται η μία από την άλλη, ενώ επίσης οι μύες στο κάτω μέρος της πλάτης που πιθανότατα να βρίσκονται σε σπασμό, διατείνονται και αποφορτίζονται.

Παγούνης Νικόλαος

Β.Sc Sport Science & Physical Education

M.Sc Kinisiology & Physical therapy

Πιστοποιημένος Αξιολογητής της Κίνησης &

της Αναπνοής του Ανθρώπινου σώματος