Πλατυποδία – Υπερπρηνισμός – Υπτιασμός Βιομηχανικές δυσλειτουργίες πελμάτων & αντιμετώπιση μέσω άσκησης

Τα πέλματα αποτελούν τη βάση του ανθρώπινου σώματός και εξαιτίας του ότι καθημερινά δέχονται την επιβάρυνση των διαφόρων δραστηριοτήτων μας, είναι ευάλωτα σε τραυματισμούς. Το ανθρώπινο πέλμα είναι αρκετά πολύπλοκο ανατομικά, διότι αποτελείται από πολλά μικρά οστά, συνδέσμους και μυς, προσφέροντας πολλαπλές λειτουργίες στο ανθρώπινο σώμα, όπως στήριξη & σταθερότητα.

Το ανθρώπινο πέλμα είναι κατασκευασμένο με τέτοιο τρόπο, ώστε να κινείται κατά κανόνα πάνω σε ημιάκαμπτες επιφάνειες προσαρμόζοντας τις ανατομικές ιδιομορφίες του, όπως ακριβώς γίνεται όταν βαδίζουμε ξυπόλητοι στη μαλακή άμμο. Εξαιτίας του ότι πλέον ο άνθρωπος κινείται πάνω σε άκαμπτες/αφιλόξενες για τα ανθρώπινα πέλματα επιφάνειες (πλακόστρωτα, μάρμαρα, πλακάκια, ξύλινα δάπεδα) και μάλιστα για μεγάλα χρονικά διαστήματα, πιθανολογείται επιστημονικά ότι είναι και η αιτία αύξησης των βιομηχανικών δυσλειτουργιών στα πέλματα.

Τι εννοούμε βιομηχανικές δυσλειτουργίες πελμάτων

Όταν λέμε βιομηχανικές δυσλειτουργίες πελμάτων, αναφερόμαστε στη μορφή που μπορεί να έχει η ποδική καμάρα, όπως:

• Πλατυποδία (flat feet) παρατηρείται χαμηλή ποδική καμάρα ή έλλειψη ποδικής καμάρας.
• Υπερπρηνισμός (over-pronation) παρατηρείται πτώση της ποδικής καμάρας.
• Υποπρηνισμός – Υπτιασμός (supination), είναι η αντίθετη κατάσταση από τον υπερπρηνισμό.

Η βιομηχανική δυσλειτουργία του πέλματος μπορεί να προκαλέσει επιπλέον πίεση σε δομές του ανθρώπινου σώματος οδηγώντας σε τραυματισμούς & πόνο στα πόδια, στα γόνατα, στο ισχίου, αλλά και σε άλλες περιοχές του σώματος.

Σύμφωνα με τους McKeon και Panjabi, το ανθρώπινο πέλμα αποτελείται από τρεις δομές:

1. Την ενεργητική δομή, όπου είναι οι εσωτερικοί, οι εξωτερικοί μύες και οι τένοντες. Οι εσωτερικοί μύες είναι οι μικροί τοπικοί μύες που βρίσκονται μέσα στο πέλμα και στηρίζουν την καμάρα του πέλματος. Οι εξωτερικοί μύες ενεργοποιούν την κίνηση του πέλματος και της ποδοκνημικής (αστραγάλου) μέσω των μακρών τενόντων τους.

2. Η παθητική δομή, όπου είναι τα οστά και οι σύνδεσμοι. H σωστή δομή των οστών και των συνδέσμων του πέλματος επηρεάζει θετικά ή αρνητικά τη διαμόρφωση της ποδικής καμάρας. Όλη αυτή η κατασκευή μοιάζει με έναν θόλο.

1. Οι νευρολογική δομή η οποία αποτελείται από τους αισθητηριακούς δέκτες στους μύες, τους συνδέσμους, τους τένοντες και μας βοηθάει στο να έχουμε καλύτερη επίγνωση του σώματός μας. Οι αισθητηριακοί δέκτες μπορούν με την κατάλληλη άσκηση και εκπαίδευση να αυξήσουν την ευαισθησία τους στις αλλαγές της θέσης του πέλματος, παρέχοντας πιο άμεσο και αποτελεσματικό αισθητηριακό feedback. Ακριβώς όπως οι κεντρικοί μύες της Σ.Σ και της λεκάνης παίζουν σημαντικό ρόλο σε σχέση με το feedback για την θέση της Σ.Σ, έτσι και οι εσωτερικοί μύες του πέλματος παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για τη θέση του πέλματος.

Θεραπεία μέσω άσκησης

Η ποδική καμάρα των περισσότερων ανθρώπων, αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας. Βέβαια μερικοί άνθρωποι μπορεί να μην αναπτύξουν ποδική καμάρα, ενώ άλλοι να αναπτύξουν αλλά με την πάροδο του χρόνου και λόγω χρόνιας φθοράς ή μυϊκής ανισορροπίας να την χάσουν. Αυτό παλαιότερα πολλοί θεραπευτές προσπαθούσαν να το αντιμετωπίσουν με τη  χρήση ειδικών ανατομικών παπουτσιών.  Σύμφωνα με τελευταίες έρευνες όμως, όλες οι βιομηχανικές δυσλειτουργίες των πελμάτων μπορούν να αντιμετωπιστούν και να διαχειριστούν μέσω της εξειδικευμένης άσκησης. 

Παραδοσιακά, οι θεραπευτικές ασκήσεις που εφάρμοζαν οι θεραπευτές μέχρι σήμερα για την αντιμετώπιση των βιομηχανικών δυσλειτουργειών των πελμάτων, εστίαζαν γενικά στην ενδυνάμωση των κάτω άκρων, χωρίς να περιλαμβάνουν τους εσωτερικούς μύες, όπως προαναφέραμε. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μην βοηθούν τα πέλματα να λειτουργούν αποτελεσματικότερα. Η τρέχουσα προσέγγιση και αυτή που υποστηρίζουμε στο Functional Movement, είναι ότι πρέπει πρώτα να αναπτυχθεί ο έλεγχος των εσωτερικών μυών του πέλματος και στη συνέχεια να ενεργοποιηθούν οι συνολικοί μύες των κάτω άκρων.

Αυτό μπορεί να γίνει με την εκτέλεση των λεγόμενων ‘doming’ exercises ή ‘foot shortening’ exercises όπου το πέλμα μικραίνει τραβώντας το μεγάλο δάχτυλο προς τη φτέρνα, αυξάνοντας με αυτό τον τρόπο την ποδική καμάρα, αλλά και δυναμώνοντας ταυτόχρονα του πελματικούς μύες.  

Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν όλο και αυξανόμενες αποδείξεις ότι με η θεραπεία μέσω άσκησης είναι αποτελεσματική. Μάλιστα τα πρώτα στοιχεία δείχνουν ότι ενήλικες και παιδιά με βιομηχανικές δυσλειτουργίες στα πέλματα όπως (πλατυποδία, βλαισοποδία κ.α) βελτίωσαν τη βιομηχανική των πελμάτων τους, μέσω της εξειδικευμένης άσκησης.  

Πως μπορεί να γίνει αυτό;

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει κάποιος αν παρατηρήσει μία «περίεργη βάδιση» ή μία «περίεργη κλίση – κινητική λειτουργία» των πελμάτων του ίδιου ή των παιδιών του, είναι να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό. Ο εξειδικευμένος επαγγελματίας υγείας & άσκησης, αφού αξιολογήσει την κινητική λειτουργία ολόκληρου του σώματος, αλλά και τη βιομηχανική των πελμάτων του ασκούμενο, θα σχεδιάσει στη συνέχεια ένα εξειδικευμένο & εξατομικευμένο πρόγραμμα άσκησης.

Στο Functional Movement, με την αξιολόγηση της βάδισης και της κινητικής λειτουργίας των πελμάτων, μπορούμε να εντοπίσουμε άμεσα τυχόν βιομηχανικές δυσλειτουργίες στα πέλματα παιδιών ή των ενήλικων. Στη συνέχεια εφαρμόζοντας τις κατάλληλες μεθόδους, διορθώνουμε τις αιτίες που προκαλούν αυτή τη δυσλειτουργία των πελμάτων.

Ο συγκεκριμένος τρόπος θεραπείας είναι πολύ πιο σημαντικός & αποτελεσματικός, διότι μπορούμε να προλάβουμε τυχόν μελλοντικά  μυοσκελετικά προβλήματα (π.χ. στραβά γόνατα, πλατυποδία, βλαισοπλατυποδία, ανισοσκελία, παραμορφώσεων στη σπονδυλική στήλη, μυοσκελετικούς πόνους,κ.λπ.).

Και αυτό είναι σημαντικό γιατί, όσο πιο νωρίς εντοπιστεί μία ανατομική απόκλιση, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες θεραπείας της.

Παγούνης Νικόλαος

Β.Sc Sport Science & Physical Education

M.Sc Kinisiology & Physical therapy

International Certificate in Osteopathic and Chiropractic Manipulation

Certified Medical Exercise Specialist