Η βασική λειτουργία του ιερολαγόνιου συνδέσμου, είναι να μεταφέρει το βάρος από το επάνω μέρος του σώματος στα κάτω άκρα. Συνεπώς, είναι ένας πολύ δυνατός σύνδεσμος που μπορεί να υποστηρίξει πολύ αποτελεσματικά ολόκληρο το βάρος του πάνω μέρος του ανθρώπινου σώματος. Εξαιτίας αυτού, διαθέτει πολύ μεγάλη σταθερότητα σε βάρος της κινητικότητας, πράγμα που είναι απαραίτητο για την βάδιση και την όρθια στάση. Όλοι οι άνθρωποι έχουμε δύο ιερολαγόνιους ιστούς, έναν στα δεξιά και έναν στα αριστερά, οι οποίοι συχνά βρίσκονται σε αρμονία. Η σταθερότητα τους επιτυγχάνεται κυρίως μέσω ενός συνδυασμού οστικής κατασκευής και πολύ δυνατών εσωτερικών και εξωτερικών συνδέσμων.

Πως το βάδισμα και η όρθια στάση επηρεάζουν την δυσλειτουργία του Ιερολαγόνιου Συνδέσμου

Στις περισσότερες περιπτώσεις πόνου στη μέση, το περπάτημα συνιστάται ως ένας ιδανικός τρόπος να μειωθεί ο πόνος και να επαναρρυθμιστεί ο κορμός. Αυτό όμως δεν ισχύει για την περίπτωση που ο πόνος οφείλεται στον ιερολαγόνιο σύνδεσμο.

Γιατί;

Εάν ένα άτομο εμφανίσει σημαντική αδυναμία στον μείζων γλουτιαίο και την οπίσθια κινητική αλυσίδα (posterior sling), τότε δεν θα μπορεί να ενεργοποιήσει την απαραίτητη έκταση του γοφού για να πραγματοποιήσει τον κύκλο βάδισης. Μάλιστα για να εξισορροπήσει αυτή την αδυναμία το ανθρώπινο σώμα, αναγκάζεται να χρησιμοποιήσει μια αντίστροφη μέθοδο έκτασης του γοφού χρησιμοποιώντας του μύες της μέσης (erector spinae). Αυτή η αντισταθμιστική κίνηση όμως αυξάνει τη δραστηριότητα του πλατύ ραχιαίου (της αντίθετης πλευράς του σώματος), καθώς και των δικέφαλων μηριαίων, ώστε να συμβάλλουν στη σταθεροποίηση του ποδιού κατά τη διάρκεια της βάδισης. Όλες αυτές οι προσαρμογές οδηγούν στην άσκηση παραπάνω πίεσης στην οσφυϊκή μοίρα της ΣΣ και με την πάροδο του χρόνου επιβαρύνουν δυσμενώς τον ιερολαγόνιο σύνδεσμο καταλήγοντας σε πόνο.

Πως όμως προκαλείται η αστάθεια στην Ιερολαγόνιο Άρθρωση;

Οι τρείς βασικοί λόγοι που προκαλούν αστάθεια στην Ιερολαγόνια Άρθρωση είναι:

1. Η μειωμένη κινητικότητα της άρθρωσης λόγω μη άσκησης. Η έλλειψη άσκησης οδηγεί σε ατροφία και αδυναμία των μυών και εκθέτει τους συνδέσμους σε αστάθεια αφού δεν έχουν πλέον καμία υποστήριξη. Το ανθρώπινο σώμα για να ελέγξει την αστάθεια που έχει προκληθεί από την αδυναμία των μυών, χρησιμοποιεί μία εναλλακτική στρατηγική που ονομάζουμε ακαμψία (stiffness). Κάποιοι μυς όμως είναι επιρρεπείς στην αδράνεια και την αδυναμία, ενώ κάποιοι άλλοι είναι το ακριβώς αντίθετο με αποτέλεσμα να υπερδραστηριοποιούνται και να γίνονται τονικοί. Ο μείζων γλουτιαίος ανήκει στην πρώτη κατηγορία. Και αυτό είναι καταστροφικό για τον γοφό, την περιοχή της λεκάνης και τελικά την ιερολαγόνια άρθρωση, αφού μένει μόνος να σηκώνει όλο το βάρος.
2. Η κακή κίνηση, ο ελλιπής συγχρονισμός και μυϊκή συναρμογή. Η δεύτερη αιτία της δυσλειτουργίας του ιερολαγόνιου μυ είναι η κακή κίνηση, δηλαδή ο κακός συνδυασμός μοτίβων κινήσεων, η κακή στάση σώματος, η συνεχής στήριξη στο ένα πόδι κ.α. Όλα αυτά επιβαρύνουν τη λεκάνη και τους γλουτούς, κάτι που μας φέρνει στην τρίτη αιτία που είναι η αδυναμία του μείζονος γλουτιαίου μυ.
3. Η αδυναμία του μείζονος γλουτιαίου μυ. Πολλοί θεωρούν ότι εκτελώντας ένα πλήθος ασκήσεων για τους γλουτούς το πρόβλημα λύθηκε. Αυτό όμως δεν είναι αλήθεια, διότι όπως αναφέραμε παραπάνω το πρόβλημα δεν επικεντρώνεται σε έναν μόνο μυ, αλλά σε κινητικά μοτίβα. Άρα, οι ασκήσεις θα πρέπει να ενισχύουν τη σωστή κίνηση και τη σταθεροποίηση των γοφών.

Να θυμάστε ότι η ενδυνάμωση δεν βοηθά το ανθρώπινο σώμα εάν δεν συνδέεται με σωστά μοτίβα κινήσεων.

Η δυσλειτουργία της ιερολαγόνιας άρθρωσης, είναι μια υποτιμημένη αιτία πόνου της μέσης που συνήθως ξεφεύγει της διάγνωσης. Υπολογίζεται ότι περίπου ένα 15-25% των ασθενών με οσφυαλγία, στην πραγματικότητα υποφέρουν από βλάβη ή δυσλειτουργία της ιερολαγόνιας άρθρωσης.

Αυτό συμβαίνει διότι ο πόνος της ιερολαγόνιας άρθρωσης μπορεί να μιμείται ή και να συνυπάρχει με τον πόνο της εκφύλισης του μεσοσπονδύλιου δίσκου, τη σπονδυλική στένωση ή και τη ριζίτιδα από κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου στη μέση.

Οι ασθενείς οι οποίοι έχουν αυξημένη πιθανότητα να υποφέρουν από πόνο της ιερολαγόνιας άρθρωσης, είναι συνήθως άτομα:

• που έχουν υποστεί στο παρελθόν κάταγμα ή τραυματισμό της ιερολαγόνιας άρθρωσης.
• τα οποία εμφανίζουν ασυμμετρία στην άρθρωση της λεκάνης 
• τα οποία εμφανίζουν μυϊκή ανισορροπία στα κάτω άκρα 
• που έχουν κάνει επέμβαση στην σπονδυλική στήλη, λόγω μεταβολής της μηχανικής αυτής

ενώ στις  γυναίκες εμφανίζεται συχνότερα δυσλειτουργία της ιερολαγόνιας άρθρωσης με πόνο στη μέση, λόγω χαλάρωσης των συνδέσμων που υποστηρίζουν την άρθρωση και κυρίως σε γυναίκες μετά από εγκυμοσύνη.

Στο Functional Movement, εφαρμόζοντας την κινητική αξιολόγηση και την αξιολόγηση της στάσης σώματος, μπορούμε να εντοπίσουμε τυχόν ανισορροπίες και ασυμμετρίες οι οποίες να προκαλούν αστάθεια στην ιερολαγόνια άρθρωση. Στη συνέχεια σχεδιάζουμε ένα εξειδικευμένο και εξατομικευμένο πρόγραμμα «θεραπείας μέσω άσκησης» το οποίο στοχεύει:

1. στη σταθεροποίηση της πάσχουσας άρθρωσης,
2. στη βελτίωση της κινητικότητας της ιερολαγόνιας άρθρωσης,  κάτι το οποίο θα μειώσει σημαντικά τον πόνο από τον οποίο υποφέρει ο ασθενής,
3. στην  εκμάθηση της σωστής στάσης του σώματος κυρίως σε καθιστή θέση, γιατί έτσι θα αποσυμφορηθεί η περιοχή από υπερβολικά φορτία,
4. στην εκμάθηση θεμελιωδών κινητικών μοτίβων κάτι το οποίο είναι εξαιρετικά σημαντικό, γιατί θα βοηθήσει στη αποκατάσταση αλλά και στη αποφυγή πιθανής επαναφοράς του προβλήματος.

Τελειώνοντας θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η δυσλειτουργία των ιερολαγονίων, είναι η συχνότερη πηγή πόνου στην οσφυϊκή περιοχή της Σ.Σ. Μάλιστα επειδή τα συμπτώματά της είναι άγνωστα σε πολλούς ειδικούς και μη επαγγελματίες υγείας & άσκησης, αυτά αποδίδονται συνήθως λανθασμένα σε οσφυαλγία, ριζαλγία ή παθήσεις της περιοχής του ισχίου. Και αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο ασθενής να μην βλέπει βελτίωση από το πρόγραμμα θεραπείας το οποίο ακολουθεί και να συνεχίζει να πονάει.

Παγούνης Νικόλαος

Β.Sc Sport Science & Physical Education

M.Sc Kinisiology & Physical therapy

International Certificate in Osteopathic and Chiropractic ManipulationCertified Medical Exercise Specialist

Το άρθρο Πόνος στη μέση & Δυσλειτουργία του Ιερολαγόνιου συνδέσμου εμφανίστηκε πρώτα στο Functional Movement.

Το ανθρώπινο πέλμα είναι κατασκευασμένο με τέτοιο τρόπο, ώστε να κινείται κατά κανόνα πάνω σε ημιάκαμπτες επιφάνειες προσαρμόζοντας τις ανατομικές ιδιομορφίες του, όπως ακριβώς γίνεται όταν βαδίζουμε ξυπόλητοι στη μαλακή άμμο. Εξαιτίας του ότι πλέον ο άνθρωπος κινείται πάνω σε άκαμπτες/αφιλόξενες για τα ανθρώπινα πέλματα επιφάνειες (πλακόστρωτα, μάρμαρα, πλακάκια, ξύλινα δάπεδα) και μάλιστα για μεγάλα χρονικά διαστήματα, πιθανολογείται επιστημονικά ότι είναι και η αιτία αύξησης των βιομηχανικών δυσλειτουργιών στα πέλματα.

Τι εννοούμε βιομηχανικές δυσλειτουργίες πελμάτων

Όταν λέμε βιομηχανικές δυσλειτουργίες πελμάτων, αναφερόμαστε στη μορφή που μπορεί να έχει η ποδική καμάρα, όπως:

• Πλατυποδία (flat feet) παρατηρείται χαμηλή ποδική καμάρα ή έλλειψη ποδικής καμάρας.
• Υπερπρηνισμός (over-pronation) παρατηρείται πτώση της ποδικής καμάρας.
• Υποπρηνισμός – Υπτιασμός (supination), είναι η αντίθετη κατάσταση από τον υπερπρηνισμό.

Η βιομηχανική δυσλειτουργία του πέλματος μπορεί να προκαλέσει επιπλέον πίεση σε δομές του ανθρώπινου σώματος οδηγώντας σε τραυματισμούς & πόνο στα πόδια, στα γόνατα, στο ισχίου, αλλά και σε άλλες περιοχές του σώματος.

Σύμφωνα με τους McKeon και Panjabi, το ανθρώπινο πέλμα αποτελείται από τρεις δομές:

1. Την ενεργητική δομή, όπου είναι οι εσωτερικοί, οι εξωτερικοί μύες και οι τένοντες. Οι εσωτερικοί μύες είναι οι μικροί τοπικοί μύες που βρίσκονται μέσα στο πέλμα και στηρίζουν την καμάρα του πέλματος. Οι εξωτερικοί μύες ενεργοποιούν την κίνηση του πέλματος και της ποδοκνημικής (αστραγάλου) μέσω των μακρών τενόντων τους.

2. Η παθητική δομή, όπου είναι τα οστά και οι σύνδεσμοι. H σωστή δομή των οστών και των συνδέσμων του πέλματος επηρεάζει θετικά ή αρνητικά τη διαμόρφωση της ποδικής καμάρας. Όλη αυτή η κατασκευή μοιάζει με έναν θόλο.

1. Οι νευρολογική δομή η οποία αποτελείται από τους αισθητηριακούς δέκτες στους μύες, τους συνδέσμους, τους τένοντες και μας βοηθάει στο να έχουμε καλύτερη επίγνωση του σώματός μας. Οι αισθητηριακοί δέκτες μπορούν με την κατάλληλη άσκηση και εκπαίδευση να αυξήσουν την ευαισθησία τους στις αλλαγές της θέσης του πέλματος, παρέχοντας πιο άμεσο και αποτελεσματικό αισθητηριακό feedback. Ακριβώς όπως οι κεντρικοί μύες της Σ.Σ και της λεκάνης παίζουν σημαντικό ρόλο σε σχέση με το feedback για την θέση της Σ.Σ, έτσι και οι εσωτερικοί μύες του πέλματος παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για τη θέση του πέλματος.

Θεραπεία μέσω άσκησης

Η ποδική καμάρα των περισσότερων ανθρώπων, αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας. Βέβαια μερικοί άνθρωποι μπορεί να μην αναπτύξουν ποδική καμάρα, ενώ άλλοι να αναπτύξουν αλλά με την πάροδο του χρόνου και λόγω χρόνιας φθοράς ή μυϊκής ανισορροπίας να την χάσουν. Αυτό παλαιότερα πολλοί θεραπευτές προσπαθούσαν να το αντιμετωπίσουν με τη  χρήση ειδικών ανατομικών παπουτσιών.  Σύμφωνα με τελευταίες έρευνες όμως, όλες οι βιομηχανικές δυσλειτουργίες των πελμάτων μπορούν να αντιμετωπιστούν και να διαχειριστούν μέσω της εξειδικευμένης άσκησης. 

Παραδοσιακά, οι θεραπευτικές ασκήσεις που εφάρμοζαν οι θεραπευτές μέχρι σήμερα για την αντιμετώπιση των βιομηχανικών δυσλειτουργειών των πελμάτων, εστίαζαν γενικά στην ενδυνάμωση των κάτω άκρων, χωρίς να περιλαμβάνουν τους εσωτερικούς μύες, όπως προαναφέραμε. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μην βοηθούν τα πέλματα να λειτουργούν αποτελεσματικότερα. Η τρέχουσα προσέγγιση και αυτή που υποστηρίζουμε στο Functional Movement, είναι ότι πρέπει πρώτα να αναπτυχθεί ο έλεγχος των εσωτερικών μυών του πέλματος και στη συνέχεια να ενεργοποιηθούν οι συνολικοί μύες των κάτω άκρων.

Αυτό μπορεί να γίνει με την εκτέλεση των λεγόμενων ‘doming’ exercises ή ‘foot shortening’ exercises όπου το πέλμα μικραίνει τραβώντας το μεγάλο δάχτυλο προς τη φτέρνα, αυξάνοντας με αυτό τον τρόπο την ποδική καμάρα, αλλά και δυναμώνοντας ταυτόχρονα του πελματικούς μύες.  

Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν όλο και αυξανόμενες αποδείξεις ότι με η θεραπεία μέσω άσκησης είναι αποτελεσματική. Μάλιστα τα πρώτα στοιχεία δείχνουν ότι ενήλικες και παιδιά με βιομηχανικές δυσλειτουργίες στα πέλματα όπως (πλατυποδία, βλαισοποδία κ.α) βελτίωσαν τη βιομηχανική των πελμάτων τους, μέσω της εξειδικευμένης άσκησης.  

Πως μπορεί να γίνει αυτό;

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει κάποιος αν παρατηρήσει μία «περίεργη βάδιση» ή μία «περίεργη κλίση – κινητική λειτουργία» των πελμάτων του ίδιου ή των παιδιών του, είναι να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό. Ο εξειδικευμένος επαγγελματίας υγείας & άσκησης, αφού αξιολογήσει την κινητική λειτουργία ολόκληρου του σώματος, αλλά και τη βιομηχανική των πελμάτων του ασκούμενο, θα σχεδιάσει στη συνέχεια ένα εξειδικευμένο & εξατομικευμένο πρόγραμμα άσκησης.

Στο Functional Movement, με την αξιολόγηση της βάδισης και της κινητικής λειτουργίας των πελμάτων, μπορούμε να εντοπίσουμε άμεσα τυχόν βιομηχανικές δυσλειτουργίες στα πέλματα παιδιών ή των ενήλικων. Στη συνέχεια εφαρμόζοντας τις κατάλληλες μεθόδους, διορθώνουμε τις αιτίες που προκαλούν αυτή τη δυσλειτουργία των πελμάτων.

Ο συγκεκριμένος τρόπος θεραπείας είναι πολύ πιο σημαντικός & αποτελεσματικός, διότι μπορούμε να προλάβουμε τυχόν μελλοντικά  μυοσκελετικά προβλήματα (π.χ. στραβά γόνατα, πλατυποδία, βλαισοπλατυποδία, ανισοσκελία, παραμορφώσεων στη σπονδυλική στήλη, μυοσκελετικούς πόνους,κ.λπ.).

Και αυτό είναι σημαντικό γιατί, όσο πιο νωρίς εντοπιστεί μία ανατομική απόκλιση, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες θεραπείας της.

Παγούνης Νικόλαος

Β.Sc Sport Science & Physical Education

M.Sc Kinisiology & Physical therapy

International Certificate in Osteopathic and Chiropractic Manipulation

Certified Medical Exercise Specialist

Το άρθρο Πλατυποδία – Υπερπρηνισμός – Υπτιασμός Βιομηχανικές δυσλειτουργίες πελμάτων & αντιμετώπιση μέσω άσκησης εμφανίστηκε πρώτα στο Functional Movement.